Czy jeden test może uratować życie, a inny przeoczyć raka? Okazuje się, że w przypadku badania na krew utajoną w kale (test FIT) w programie "Moje Zdrowie" odpowiedź nie jest jednoznaczna. Lekarze alarmują: brak standaryzacji metody sprawia, że pacjent może otrzymać zarówno wynik dodatni, jak i ujemny – wszystko w zależności od laboratorium.
Ta sama osoba może mieć dodatni lub ujemny wynik
Test FIT, oferowany w ramach programu "Moje Zdrowie", ma na celu wczesne wykrycie raka jelita grubego. To proste badanie, polegające na wykrywaniu krwi utajonej w stolcu, jest alternatywą dla kolonoskopii. Jednak, jak przyznaje dr Nastazja Pilonis z Narodowego Instytutu Onkologii w Warszawie, jego skuteczność zależy od tego, gdzie zostanie wykonany.
"Różne laboratoria stosują różne punkty odcięcia dla wyniku dodatniego. Oznacza to, że ta sama osoba może mieć dodatni lub ujemny wynik, w zależności od miejsca badania" - wyjaśnia specjalistka.
To poważny problem, ponieważ od wyniku testu zależy dalsza diagnostyka. Jeśli pacjent otrzyma fałszywie ujemny wynik, może przegapić szansę na wczesne wykrycie nowotworu.
Trzeba zmienić rozporządzenie
Sprawą zajął się również Krajowa Izba Diagnostów Laboratoryjnych (KIDL). Jej prezes, dr Monika Pintal-Ślimak, zwraca uwagę na brak jednolitych standardów.
"W rozporządzeniu dotyczącym programu Moje Zdrowie pojawiło się określenie FIT OC, które sugeruje konkretny produkt komercyjny. To nadużycie, bo prawo nie pozwala na promowanie jednej metody. Należy zmienić rozporządzenie" - mówi ekspertka.
Dodaje, że laboratoria początkowo nie były przygotowane na nowe wytyczne, co wprowadziło chaos.
W diagnostyce krwi utajonej w kale stosuje się trzy rodzaje testów. Starsze, mniej dokładne testy chemiczne, immunochromatograficzne – wykrywające hemoglobinę za pomocą przeciwciał (wynik jakościowy lub półilościowy) oraz najnowocześniejsze testy immunochemiczne (FIT), które są ilościowe i charakteryzują się wysoką czułością.
Testy FIT w programie Moje Zdrowie są z górnej półki – podają dokładne stężenie hemoglobiny. Ale nie wszystkie laboratoria były na nie gotowe – tłumaczy Pintal-Ślimak.
Porównywanie wyników różnych laboratoriów
Ekspertka podkreśla, że zgodnie z rekomendacjami AOTMiT, punkt odcięcia wynosi 10 μg/g kału. Wynik powyżej tej wartości oznacza wynik dodatni.
"Nie zawsze da się porównać wyniki z różnych placówek. To zależy od metody, aparatów i warunków badania" - mówi prezes KIDL.
Dlatego na wyniku zawsze powinna być podana metoda wykonania testu.
Dr Pintal-Ślimak uspokaja, że dodatni wynik FIT może oznaczać nie tylko nowotwór, ale też np. hemoroidy czy zapalenie jelit. W takim przypadku konieczna jest kolonoskopia. Z drugiej strony, ujemny wynik nie wyklucza raka w 100% – guz nie zawsze krwawi.
Wiarygodność testu FIT
Tak, ale tylko wtedy, gdy wykonany jest zgodnie z rekomendacjami. Niestety, brak standaryzacji w Polsce wciąż pozostawia pole do błędów. Pacjenci powinni wybierać laboratoria z doświadczeniem w testach FIT, sprawdzać, czy wynik zawiera metodę badania, a w przypadku wyniku dodatniego - niezwłocznie wykonać kolonoskopię.
R.B.
Fot.: iStock
