Rosnące temperatury, silne fale upałów i nagłe skoki temperatury wpływają nie tylko na samopoczucie – mają znaczący wpływ na działanie leków. Farmakokinetyka (ADME: absorpcja, dystrybucja, metabolizm, eliminacja) oraz farmakodynamika mogą ulec istotnym zmianom, co stwarza zagrożenie dla pacjentów. Przegląd literatury pozwala zidentyfikować mechanizmy tych zmian i zaproponować strategie dostosowania terapii latem.
Farmakokinetyka. Sekret wpływu temperatury na działanie leków
Badania wskazują, że podwyższona temperatura zwiększa unaczynienie skóry i błon, co powoduje szybsze i silniejsze wchłanianie leków podawanych przezskórnie, np. insuliny, nitrogliceryny, nikotyny.
WHO ostrzega, że niektóre leki – zwłaszcza te wymagające przechowywania w chłodzie (jak insulina, antybiotyki czy inhalatory) – mogą stracić skuteczność lub stać się bardziej toksyczne, gdy są przegrzane (przechowywanie powyżej 25 °C).
Utrata potu nasila działanie diuretyków – zwiększają utratę wody i elektrolitów, co może prowadzić do niedoboru potasu i zaburzeń kardiologicznych. Badanie Medicaid (1999–2010) pokazuje aż 9 % redukcję ryzyka śmierci przy suplementacji potasu w grupie stosującej furosemid, szczególnie w gorące dni.
To nie wszystko. Leki antycholinergiczne, psychotropowe, niektóre antydepresanty i antyhistaminowe mogą hamować pocenie lub zmieniać percepcję pragnienia, podnosząc ryzyko hipertermii i udaru słonecznego.
Upały zwiększają obciążenie nerek, a połączenie ich z odwodnieniem spowodowanym działaniem leków może prowadzić do ostrej niewydolności nerek .
Co można zrobić?
Warto kontrolować bilans płynów. Zwiększone spożycie płynów (woda, napoje izotoniczne) i, jeśli wskazane, suplementacja potasu, zwłaszcza przy wysokich dawkach diuretyków.
Zaleca się unikać pozostawiania leków w samochodach, torbach na słońcu – stosować chłodne worki i przestrzegać instrukcji producenta.
W przypadku leków z potencjalnym działaniem fototoksycznym, warto stosować kremy z filtrem i unikać ekspozycji w godzinach największego promieniowania – najlepiej między 11 a 15, gdy działanie promieni słonecznych jest najsilniejsze.
Wnioski
Wysokie temperatury wpływają na leki na wielu płaszczyznach – zmieniając ich działanie i potencjalne ryzyko dla pacjentów. Przegląd badań potwierdza konieczność dostosowania terapii w okresie upałów: od modyfikacji dawkowania, przez suplementację elektrolitów, po edukację w zakresie przechowywania i profilaktyki. Świadomość tych mechanizmów może znacząco podnieść bezpieczeństwo pacjentów i skuteczność leczenia latem.
Cezary Majewski
