Europejskie lato 2025 roku rozgrzewa nie tylko piaski plaż i górskie połoniny. Coraz dłuższe okresy wysokich temperatur działają na kleszcze niczym dopalacz: populacje Ixodes ricinus „rosną jak grzyby po deszczu”, a wraz z nimi liczba zachorowań na boreliozę. Światowa Organizacja Zdrowia i ECDC podają, że w ostatnich dwóch dekadach w Europie zarejestrowano już ponad 360 000 przypadków tej choroby, a tendencja zwyżkowa nie zwalnia kroku.
Ciepło podkręca biologiczny zegar kleszczy
Analizy wskazują, że ocieplenie klimatu wydłuża sezon aktywności pasożytów i tworzy dla nich korzystne nisze w krajach do tej pory uznawanych za „raczej chłodne”. Modele opublikowane w czerwcu 2025 r. przez Dyrekcję-Generalną ds. Środowiska Komisji Europejskiej pokazują, że nawet 95 % powierzchni Hiszpanii oraz ponad połowa terenu Wielkiej Brytanii oferuje dziś kleszczom siedliska o średniej lub wysokiej przydatności, a mapa ryzyka przesuwa się sukcesywnie ku północy. . Równolegle raport BlueDot notuje podwojenie częstości boreliozy między 2010 a 2021 rokiem i wskazuje Polskę, Czechy, Litwę i Niemcy jako kraje z najwyższymi przyrostami zgłoszeń w 2024 roku.
Skandynawska ofensywa Ixodes ricinus
Dowody terenowe potwierdzają, że teoria idzie w parze z praktyką. Badanie klimatyczne z lutego 2025 r. wykazało, iż granica termiczna umożliwiająca całoroczne bytowanie I. ricinus przesunęła się w strefie borealnej nawet o 400 km w głąb Skandynawii między 1979 a 2020 rokiem.
Norweski Instytut Zdrowia Publicznego informował już w lipcu 2024 r. o rekordowych 175 przypadkach boreliozy w zaledwie pierwszym półroczu – najwięcej od rozpoczęcia systematycznych pomiarów.
Coraz liczniejsze publikacje ze Szwecji sygnalizują zaś gwałtowny wzrost udziału zainfekowanych patogenami kleszczy nawet w regionach położonych powyżej 60° szerokości geograficznej. Krótko mówiąc: jest się czego bać.
Sezon 2025: prognoza na rekord
Łagodna zima 2024/2025 i najcieplejszy od dekad maj składają się na „koktajl” idealny dla rozwoju stepowych roztoczy, które docierają już do obrzeży Laponii. W połowie czerwca portal Vax-Before-Travel ostrzegł podróżnych, że bieżący sezon może przynieść najwyższy w historii skok zachorowań na boreliozę w Europie, zwłaszcza w strefach wybrzeży Bałtyku i północnego Atlantyku.
Obciążenie dla zdrowia publicznego i gospodarki
Rosnąca liczba przypadków to nie tylko wyzwanie kliniczne. Analiza BlueDot pokazuje, że borelioza generuje o 87 % więcej wizyt ambulatoryjnych i blisko 3000 USD dodatkowych kosztów leczenia na pacjenta w ciągu roku; w przeliczeniu na populację europejską można mówić o miliardowych obciążeniach dla systemów ochrony zdrowia oraz rosnącej liczbie świadczeń z tytułu niezdolności do pracy.
Jak chronić się przed kleszczami?
Strategie prewencyjne przypominają „cegiełki w murze” – pojedynczo niewielkie, razem tworzą solidną barierę. Kluczowe są: świadome planowanie czasu aktywności na terenach zielonych, noszenie odzieży o gęstym splocie i jasnych kolorach, stosowanie repelentów zawierających DEET lub ikarydynę, dokładne oględziny skóry zaraz po powrocie do domu oraz natychmiastowe, prawidłowe usunięcie kleszcza. ECDC podkreśla, że ryzyko transmisji Borrelia rośnie znacząco dopiero po kilku godzinach ssania krwi, dlatego szybka reakcja potrafi „uciąć problem w zarodku”.
Adam Wójcicki
