W wielu krajach obowiązują wytyczne dietetyczne rekomendujące spożywanie co najmniej dwóch porcji ryb tygodniowo, zwłaszcza tłustych gatunków, jako element strategii profilaktyki chorób układu krążenia (CVD). . Taka liczba porcji dostarcza średnio około 250 mg dziennie długołańcuchowych kwasów tłuszczowych omega‑3 (EPA i DHA), co jest zgodne z rekomendacjami WHO i EFSA dla ochrony serca.
Mechanizmy działania omega‑3 i wpływ na zdrowie serca
Omega‑3 (EPA, DHA) działają wielotorowo: zmniejszają stan zapalny, obniżają ciśnienie krwi, trójglicerydy i spowalniają tempo rytmu serca. Skutkiem może być mniejsze obciążenie naczyń i serca. Meta-analizy wykazały, że dawka 2–3 g dziennie omega‑3 sprzyja obniżeniu ciśnienia o około 1,5‑2,5 mmHg u osób z nadciśnieniem.
Wyniki badań interwencyjnych
W badaniach kontrolowanych suplementacja EPA+DHA przynosi następujące efekty:
- REDUCE‑IT: 4 g/d EPA (jako icosapent ethyl) u pacjentów leczonych statyną i z podwyższonym poziomem trójglicerydów przyniosła 25 % redukcję zdarzeń sercowo-naczyniowych.
- VITAL i ASCEND: suplement z ok. 840 mg EPA+DHA dziennie zmniejszył ryzyko zawału serca o 28 % (VITAL) i zgonów sercowych o 19 % u osób z cukrzycą (ASCEND).
- Lekki wpływ na obniżenie stężenia trójglicerydów o ponad 30 % u pacjentów z ciężką hipertriglicerydemią (TG ≥ 500 mg/dL), przy dawkach 2–4 g/d.
Kiedy suplementacja jest uzasadniona?
Suplementy omega‑3 nie zastępują zdrowego stylu życia. Zgodnie z AHA, u osób bez wysokiego ryzyka CVD suplementacja nie jest rekomendowana, a głównie promuje się spożycie ryb.
Znaczenie wyboru ryb i możliwe ograniczenia
Preferowane tłuste ryby o niskiej zawartości rtęci to: łosoś, śledź, makrela, sardynki, tuńczyk light, pstrąg. Zróżnicowana konsumpcja zmniejsza ryzyko ekspozycji na zanieczyszczenia środowiskowe.
Zastrzeżenia i skutki uboczne
Wysokie dawki suplementów omega‑3 mogą zwiększać ryzyko migotania przedsionków (AF) o około 13–25 % u osób bez chorób serca, choć u pacjentów z chorobą CVD efekt bywa odwrotny – możliwa redukcja zdarzeń sercowych o 15 %
Kluczowe wnioski
- Dwie porcje ryb tłustych tygodniowo dostarczają potrzebne omega‑3 w zdrowym stylu życia.
- Omega‑3 wpływają korzystnie na marker CVD jak trójglicerydy i ciśnienie, szczególnie przy dawkach ≥ 2 g/d.
- Suplementacja może być przydatna przy wysokim ryzyku CVD lub ciężkiej hipertriglicerydemii, ale wymaga opieki medycznej.
- W populacji ogólnej preferowane jest spożycie ryb zamiast suplementów—korzyści mogą wynikać także z innych składników diety i wzorca odżywiania.
Adam Wójcicki
